Kardiyovasküler sistem hastalıkları; hipertansiyon, tip 2 diabetes mellitus, dislipidemi, abdominal aortik anevrizma (AAA), şişmanlık ve beslenme sorunları

Kanser; meme, kolon, serviks, prostat ve diğer kanserler

Nöropsikiyatrik hastalıklar; depresyon, Alzheimer, demans, motorlu taşıt kazaları

Solunum Sistemi ile ilgili sağlık sorunları; KOAH

Görme-işitme sorunları

Kas-iskelet sistemiyle ilişkili sağlık sorunları; osteoporoz

Yaşlılara yönelik şiddet ve getirdiği sorunlar

Bulaşıcı hastalıklar; Hepatit B ve tüberküloz  

Aşılama/Bağışıklama

Aşılama/bağışıklama; özellikle korunulabilir hastalıklar ve ölümlerin engellenmesi açısından yaşlılık döneminde çok önem taşımaktadır. Bu kapsamda aşağıda belirtilen konuların dikkate alınarak aşılama prosedürü her bir yaşlı birey için kararlaştırılmalıdır. Yaşlının sosyo - ekonomik ve yaşam koşullarının ve detaylı bir anamnezinin elde edilmesi uygun olur. Daha önce immün sistemi ilgilendiren herhangi bir kronik hastalığı geçirip geçirmediği belirlenir. İmmün sistem ile ilgili herhangi bir aşılama uygulaması yapılıp yapılmadığı ve aşı bileşenlerine karşı herhangi bir anafilaktik reaksiyon olup olmadığının tespiti yapılır. Dünyada risk gurubu taşıyan bölgelere seyahat edecek olanların seyahatten en az bir ay öncesinde seyahat aşı programına alınması ve aşılama konusunda gereğinin yapılması uygundur (Hac görevleri gibi). Yukarıdaki kriterler doğrultusunda tespit edilen hedef nüfusa aşağıdaki rutin aşılar uygulanır veya özel aşılama gruplarına tabi tutulurlar;

İnfluenza aşısı,
Pnömokok aşısı,
Zona hastalığına karşı aşılama,

Fiziksel Aktivite ve Yaşam Şekli Değişikliklerinin Düzenlenmesi

Hizmet almak için başvuranların fiziksel aktivitelerinin geliştirilmesi için dört yol vardır: aerobik, kuvvet egzersizleri, esneklik ve yaşam şekli değişiklikleri. Geniş kas gruplarını ilgilendiren düzenli aerobik egzersizler (yürüme, dans, bisiklet, yüzme) sınırlı periyoda kalp hızını artırır. Egzersizin aşağıda belirtilen yaşa göre düzenlenmiş kalp atım sayısını aşmayacak şekilde planlanması önerilir.

 

 

Kazalardan Korunma

Yaşlıların karşılaştıkları sorunların önemli bir kısmını yaşla birlikte görme ve işitme yeteneğinin azalması, denge kontrolünün zayıflaması, elin iyi kavrayamaması gibi değişiklikler ile ortaya çıkan kaza riskinin artması oluşturur.

Yaşlılarda en sık görülen kazalar düşme, yanma ve zehirlenmelerdir. Bunların arasında en sık rastlanılan; hareketsizliğe, hastane ve evde bakıma, engelliliğe ve ölüme neden olan düşmelerdir. Bu kazaların çoğu kolayca gözden kaçabilen fakat kolaylıkla önlenebilecek nedenlerden kaynaklanmaktadır.

Fizik Egzersiz ve Hareketlilik

Hekim fizik egzersiz ve hareketlilik konusunda danışmanlık vermelidir. Bu bağlamda aktif yaşlanma kavramı içinde fizik egzersizin önemi vurgulanmalıdır.Öncelikli olarak yaşlının günlük fiziksel aktivitelerinin neler olduğu ve aktivite sınırlarının belirlenmesi gerekir.

Fiziksel aktivite özelliklerine göre kişinin hareketliliğinin korunmasına ve egzersiz programının hazırlanmasına destek verilmelidir.Günlük 30 dakika ya da daha uzun sürede, orta derecedeki fiziksel aktivitenin gerçekleşmesi sağlığın sürdürülmesinde yararlıdır. Hareketliliğin korunması ve egzersizin yapılmasındaki engellerin aşılmasına yönelik yaşlılara önerilerde bulunulmalıdır Yaşlılara yönelik yerel ve ulusal aktivite programlarının geliştirilmesi için çaba gösterilmeli, bunun için yerel yönetimlerle işbirliği içinde yaşlı koordinasyon merkezlerinin kurulmasına destek vermelidir.

Tütün Kullanımının Kontrolü

Tütün kullanımının sağlık üzerindeki olumsuz etkileri bilinmektedir. Tütün kullanımının kontrolü bakımından da çeşitli yaklaşımlar yapılmaktadır. Bu yaklaşımların bir bölümü tütün kullanım alışkanlığının hiç edinilmemesi için çaba gösterilmesi, diğer bir bölüm de sigara ve tütün ürünü kullanan kişilerin bu davranıştan vazgeçmeleri için çaba gösterilmesidir.

 Bu bakımdan birinci basamak sağlık kuruluşları çok önemli bir rol oynayabilir. Birinci basamak sağlık kuruluşları sigara ve tütün ürünü kullananların sigarayı bırakmaları için önemli rol oynamanın yanı sıra çocuk ve gençlerin sigara alışkanlığı edinmelerinin önlenmesi bakımından da rol üstlenebilir. Bu anlamda yasal düzenlemeler de çok önemli destek sağlamaktadır.

Tütün kontrolü bakımından diğer bir boyut ise sigara dumanından pasif etkilenmenin önlenmesidir. Pasif etkilenme insanların toplu olarak bulunduğu yerlerde söz konusudur. Bu bakımdan eğitim ve sağlık kuruluşları ile toplu yaşanılan/bulunulan yerlerde tütün kullanımının yasaklanması yönünde yasal düzenlemeler vardır. Ancak yasal düzenlemeler ev ortamını kapsamamaktadır. Ev ortamındaki etkilenmenin önlenmesi bakımından da aile bireylerinin eğitiminin yeri önemlidir.

Sonuç olarak birinci basamak sağlık kuruluşlarının ve buralarda çalışan hekimlerin tütün kontrolü bakımından görev ve sorumlulukları aşağıda belirtilen başlıklar kapsamında olmalıdır:

Hekimlik Uygulamalarında; Her başvurana/hastaya sigara/tütün ürünü kullanıp kullanmadığını sorma Sigara kullanıyorsa miktar ve süresini sorma Sigara kullananlara bırakmasını önerme Sigara kullananlara bırakma yönünde destek sağlama Sigara kullananlar ve sigarayı bırakmış olanlar için izlem programı yapma Sigara bırakma konusunda kullanılabilecek ilaçlar/maddeler

Nikotin replasman tedavisi
Bupropion
Varenicline 

Yeterli ve Dengeli Beslenme

Yaşlılık döneminde yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanması; sağlığın korunması, iyileştirilmesi ve geliştirilmesi, yaşam süresinin ve kalitesinin artırılmasında önem taşımaktadır. Yanlış beslenme ve yaşam tarzı başta iskemik kalp hastalığı, serebrovasküler hastalıklar, diabetes mellitus, hipertansiyon, osteoporoz, romatizmal hastalıklar, konstipasyon, gastrointestinal sistem maligniteleri olmak üzere pek çok hastalığın sık rastlanan nedenidir.

Birinci basamak sağlık kurumlarında çalışan hekimler alacağı basit tedbirlerle yaşlıda gelişebilecek bu hastalıkları önleyebilecek ya da en azından geciktirebilecek ve ortaya çıkabilecek olumsuz etkileri hafifletebilecektir. Bu bağlamda izlenebilecek yollar aşağıdaki şekilde özetlenebilir:Hekim rutin yaşlı muayenesi sırasında ya da herhangi bir nedenle kendisine başvuran tüm yaşlıların beslenmesini ayrıntılı olarak sormalıdır (iştah durumu, öğün sayısı, beslenme alışkanlıkları, son 3-4 ay içinde vücut ağırlığında artış ya da azalma, günlük sıvı alım miktarı gibi). Her muayenede mutlaka boy ve vücut ağırlığı ölçümü yapmalı ve düzenli olarak kaydetmelidir.Beslenme ölçeklerini kullanarak beslenme durumunu tespit etmelidir. Ek kalori gereksinimi olan yaşlıları ikinci ve üçüncü basamak sağlık kurumuna yönlendirmeli, sonuçlarını takip etmelidir.Yaşlılara, varsa bakımında yardımcı olan ailelerine ve bakıcılarına, bakımevinde kalan yaşlılar içinde yaşlı bakımında görevli tüm personele beslenme ile ilgili eğitim vermelidir. Bu amaçla kolay anlaşılabilir broşür ve beslenme rehberleri hazırlamalı ya da temin etmelidir.Hekimler toplumsal bilgilendirme üzerinde de yoğunlaşmalıdır. Bunu yaparken TV, radyo programları, gazete ve dergi makaleleri ile hem görsel hem de yazılı medya olanaklarından faydalanmalı, çok sayıda ve çeşitli broşürler ve afişler hazırlatıp geniş halk kitlelerine ulaşmalıdır.Hekimler toplumsal projelerin planlanmasında öncü olmalı ve planlanan projelere katkıda bulunacak kurumlar arasında koordinasyonu sağlamalıdır.